Waarom hadden we dat niet eerder bedacht?

In mijn beleving scheen de zon constant in het voorjaar van 2005. Els van Dijk had een idee. Die heeft ze vaak, maar dit idee was uitzonderlijk goed. Waarom doen we niet wat met al die studenten die in hun eerste jaar afhaken? Ja, waarom eigenlijk niet? Waarom hadden we dat niet eerder bedacht? We kregen regelmatig tot ver in november telefoontjes van jongeren die nog graag wilden instromen in het Basisjaar, maar dat werkt natuurlijk niet als je al twee maanden hebt gemist – het was altijd jammer om zulke mensen teleur te stellen. Dus waarom niet een opleiding van een half jaar ontwikkelen en die dan in februari laten beginnen? Dan zouden we vijf maanden hebben om die gestrande studenten weer op hun voeten te zetten, zodat ze in september met een nieuwe studie konden beginnen.

Unaniem

Els besprak het idee in een collegiaal overleg op de CHE en ontmoette louter instemming. We legden het voor aan de tutoren van het Basisjaar. Unaniem enthousiasme was ons deel. Bij mijn weten is er trouwens nooit iemand geweest die heeft getwijfeld aan het nut en de haalbaarheid van dit plan – het was duidelijk een gat in de markt. Er waren wel mensen die twijfelden aan de haalbaarheid van ons tijdpad. We wilden natuurlijk wel in januari 2006 beginnen, en ondertussen was het al bijna zomervakantie. Maar aangezien de EH gespeend is van alle bureaucratie, kunnen de dingen snel gaan. Een halve dag lang werkten de tutoren in groepjes aan de opzet van een inhoudelijk onderwijsplan. Startvraag: Welke onderdelen van het Basisjaarprogramma hebben deze studenten nodig om in vijf maanden weer op de rails te staan? Ja, dat was het Trajectprogramma in eerste instantie: een sterk geconcentreerd aftreksel van het Basisjaarprogramma. Ondertussen werkte ik samen met Joke de Wolf, collega-studiecoördinator, aan de praktische kant van de zaak: werkvormen, urenplaatje, kosten enz. ’s Middags kwamen we als onderwijskerngroep bij elkaar, onder voorzitterschap van Els, en aan het einde van de dag lag er een basisplan. Geloof het of niet: het EH-Traject ontstond in een dag! We trokken Annette Ronner aan om samen met mij de kar te trekken, en de herfst van 2006 besteedden we aan de concrete uitwerking van het programma, terwijl ondertussen de studentenwerving van start ging.

Dromen

Hoeveel studenten zouden zo’n Traject willen gaan doen? Geen idee! Voor hoeveel mensen hadden we capaciteit? Drie tutorgroepen? Van elk 15 studenten? 45 dus? Wel een beetje optimistisch, vonden we eigenlijk. Daarom hadden we de derde tutor, Rita Hunink, onder voorbehoud benoemd. We zouden 1 februari beginnen, en die 45 aanmeldingen hadden we al vóór Kerst! Een situatie waar we nu alleen nog maar van kunnen dromen, eerlijk gezegd.

Terwijl wij enthousiast verkondigden dat we in vijf maanden konden doen wat het Basisjaar in een jaar deed, vroegen we ons diep in ons hart af of het echt wel zou werken. Was vijf maanden niet te kort? Blijkbaar twijfelden al die studenten niet aan onze claims. In januari was er nog een voorlichtingsbijeenkomst – maar het Traject was dus gewoon al vol. Tot mijn verbijstering zei Els in die bijeenkomst dat we ons uiterste best zouden doen om alle studenten die daar in de zaal zaten (dat waren er nog een stuk of 50) een plekje te geven op het Traject! En zo geschiedde: het eerste EH-Traject startte met 90 studenten, zes tutorgroepen. Er waren nog drie extra tutoren uit de blauwe hemel ons toegevallen, de Basisjaarstudenten maakten nog wat meer ruimte, de zusters van het Diaconessenhuis in Amerongen, waar we de startweek hielden, haalden nog wat extra bedden uit de kelder…

Onderwijskundig en inhoudelijk was het eerste EH-Traject niet het beste ooit, maar voor ons en voor die 90 studenten was het heel bijzonder. Al die 90 studenten prezen zichzelf gelukkig dat ze erbij mochten zijn. Iedereen vond het geweldig dat we met zoveel waren. En vijf maanden bleek niet te kort te zijn voor de meeste studenten.

Volwassen

Ondertussen is het Traject volwassen geworden. Het onderwijsprogramma ontwikkelt zich onafhankelijk van dat van het Basisjaar, en heeft heel eigen accenten gekregen – hoewel de doelen en speerpunten van beide opleidingen nog steeds vrijwel gelijk zijn. Een Trajectgroep blijkt namelijk echt een ander soort groep dan een Basisjaargroep. Een Trajectgroep is diverser: er zijn ook studenten bij die al een bachelor hebben of zelfs een master, en studenten die hebben gewerkt of gereisd. De gemiddelde leeftijd is daardoor ook wat hoger dan in het Basisjaar.

Daarnaast is een groot deel van de Trajectstudenten gestopt met een studie, na een paar weken, een paar maanden, of een paar jaar. Sommigen hebben al meerdere studies geprobeerd. Die ervaring doet iets met een mens. En bovendien komt dat studiestaken ergens door. Soms was het gewoon een foute keus, maar vaak zitten er ook persoonlijke problemen achter, of nare situaties. De gemiddelde Trajectstudent heeft dus meer levenservaring opgedaan dan de gemiddelde Basisjaarstudent. Trajectstudenten zijn mede daardoor ook vaak pragmatischer: zo gaat het niet langer, er moet iets gebeuren en dat ‘iets’ gaat het Traject mij brengen – dus het moet wel nuttig zijn wat ik hier doe.
Ik houd daar wel van! Aanpakken! Ik ben als tutor een stuk confronterender geworden sinds ik Trajectgroepen heb – daar vragen ze om, volgens mij. Zolang ik er maar bij blijf lachen, mag ik bijna alles zeggen. En we lachen wat af, want op z’n tijd kan een beetje relativeren wonderen doen.

Die laatste zin kan natuurlijk de suggestie wekken dat we problemen niet serieus nemen op het EH-Traject. Niets is minder waar. We nemen ze zo serieus dat we onze studenten concreet proberen te helpen ermee aan de slag te gaan. En de steun die ze daarin van elkaar krijgen is goud waard. Zonder tutorgroep zou het Traject een stuk minder impact hebben dan het nu heeft.

Hard werken

Een EH-Traject volgen is hard werken. Het eerste Traject smeekte massaal om meer colleges in het laatste blok. Wij, met ons grenzeloze vertrouwen in de inzet van studenten, hadden gedacht dat het goed zou zijn om dagdelen vrij te geven om aan de slag te gaan met studiekeuze, om open dagen te bezoeken en mensen te spreken. Niet dus. Het pleit dan weer wel voor deze studenten dat ze eerlijk opbiechtten dat ze in de zon zaten in plaats van hun studiekeuze van argumenten te voorzien. Toen hebben we ad hoc wat extra colleges georganiseerd en sindsdien zijn er bij de jaarlijkse herziening van het programma meer onderwerpen toegevoegd dan geschrapt. En de studiekeuze? Daar beginnen we tegenwoordig al mee in week 3, in plaats van in blok 3.

Veertien Trajecten hebben we inmiddels achter de rug en nu zijn we bezig met het vijftiende EH-Traject. Nog steeds enthousiast, nog steeds aan het vernieuwen – want het kan altijd beter, en tijden en mensen veranderen. Nog steeds dankbaar voor alle zegen die we zien in het leven van onze studenten. Nog steeds dankbaar voor al die jongeren die er elk jaar voor kiezen om naar de EH te komen. We genieten van jullie!

Marian van Oordt, onderwijscoördinator EH-Traject van 2006 t/m 2012.